( Click here for English version )
“For God so loved the world that he gave his only Son, that whoever believes in him should not perish but have eternal life.”
Over deze video:
Ik heb deze video installatie gemaakt voor de thema expositie, Rituelen, die najaar 2022 plaats heeft gevonden in Het Rietveld paviljoen te Amersfoort.
Rituelen zijn er in alle maten en vormen. Als kunstenaar vind ik het interessant om sociale fenomenen te ontleden en te ontdoen van hun algemeen maatschappelijke aanvaarding en ze te beoordelen op hun werkelijke merites. Het fenomeen ‘volgen’ en de rituelen waarmee volgen omgeven is heb ik vervolgens eens kritisch onder de loep genomen.
Het verschil tussen volgen en volgen.
Voordat ik verder ga voel ik me min of meer verplicht goed te duiden wat ik binnen deze context onder volgen versta. Want volgen en navolgen doen we min of meer allemaal. Constant, bewust en onbewust en al sinds mensenheugenis. Onze beschaving is wat het is, door navolging en voortzetting. We hebben eigenlijk allemaal wel rolmodellen.
Ik maak het onderscheid tussen kritisch volgen en blind volgen, Het volgen waaraan ik refereer in mijn video is blind en fanatiek. In de blinde variant verdwijnt het kritisch vermogen min of meer en neemt overgave en fanatisme gaandeweg toe. Een fanatiek volger levert min of meer een stuk van zichzelf in en geeft letterlijk zijn eigenheid en macht uit handen. Wat voor gevolgen dit kan hebben hangt vervolgens geheel en al af van de macht die de gevolgde krijgt. Gepassioneerd volgen, het klinkt tamelijk ongevaarlijk, maar is dat ook zo?
Volgen anno nu, anno vroeger, anno straks.
Anno nu volgen letterlijk massa’s mensen op allerlei verschillende niveaus. Omdat het een enorme sociale, commerciële en economische impact heeft, roept het bij mij de vraag op in hoeverre we massaal (langzaam maar zeker) onze autonomie aan het verliezen zijn en welke mogelijke gevolgen dat in de toekomst heeft. Hoe zullen we hier in de toekomst ooit op terugkijken of is het in de toekomst een extremere voortzetting van wat we nu ervaren?
Om dit kunstzinnig inzichtelijk te maken heb ik een compilatie van beelden en geluid/muziek fragmenten gemaakt waarin ik alle soorten van volgen bijeen heb geveegd en waarbij de volger centraal staat en hoe verleidelijk ook, niet de gevolgde. Aan de hand van een aantal beroemde historische beelden uit bijvoorbeeld de 2e wereld oorlog, de culturele revolutie, wat snippers uit video’s van influencers, fans van popidolen en een aantal fragmenten uit beroemde films zoals 1984, neem ik je mee en wil ik je laten zien hoe nauw verwant de riten omtrent het ‘fanatiek’ volgen zijn. Kennis van de films waarvan ik de beeld en geluidsfragmenten gebruik helpt zeker bij het begrijpen van mijn boodschap. Ironie en brute werkelijkheid, fictie en non fictie wisselen elkaar af. Beeld en geluid vertellen een tegenstrijdig verhaal.
Disclaimer (geschreven op 09-02-2022) : hoewel ik dit onderwerp ‘volgen’ op het scherpst van de snede aan wilde vliegen had ik er niet op gerekend dat Youtube mijn content zou verwijderen op basis van Haat zaaierij. Dit was even schokkend als interessant omdat er natuurlijk niet inhoudelijk is gekeken naar de inhoud. Ze zijn aangeslagen op beelden die in de daadwerkelijke haat zaai- industrie veelal worden gebruikt maar nodig waren om dit verhaal te illustreren. Ter verdediging, een keukenmes kan een moordwapen zijn in de handen van een moordenaar maar in de handen van een kok een nuttig en nodig gereedschap. Mijn kritische videowerk is er algoritmisch uit gefilterd en er is naar mijn mening een onterecht oordeel geveld.
Ik heb een bezwaar gemaakt tegen deze verwijdering en het is niet ontvankelijk verklaard.
Het kijken kan enig ongemak veroorzaken. Het is niet de bedoeling om iemand te krenken of groepen te stigmatiseren. Het is ook niet bedoeld om een oordeel te vellen over de incidentele fragmenten en goed of kwaad, maar om te tonen hoe verwant de rituelen en gebruiken omtrent het volgen zijn en waartoe het kan ontaarden. Ik hoop de aan het denken te zetten en de onschuld van het woord volgen er een beetje af te pellen.
Maatschappelijke acceptatie en adaptatie.
We willen dus graag volgen. Omdat het volgen in de 21e eeuw een heel nieuw gezicht heeft gekregen is het een abstracter, ongrijpbaar, omvangrijker en diffuser begrip geworden. Ook is het onduidelijk of er consequenties kleven aan het hedendaagse online volgen, al heb ik een vermoeden dat die gevolgen er wel zijn en dat de gevolgtrekking hiervan heel gradueel en in stilte plaats vindt. Omdat het inmiddels een mondiaal geaccepteerd fenomeen is geworden zie je geen tot weinig weerstand meer in de maatschappij. Het lijkt even vanzelfsprekend als de zon die dagelijks opkomt. Ondertussen is er is een grote maatschappelijk verschuiving aan het plaatsvinden die feitelijk aan onze waarneming onttrokken wordt omdat we er inmiddels, in meer of mindere mate, al allemaal deel van uit maken. We kunnen alleen maar gissen naar uitkomsten. Of het nou positief of negatief uitvalt, het lijkt een onomkeerbaar proces omdat het systeem waarbinnen dit plaatsvindt zelf te omvangrijk is geworden is. Moraal, normen, waarden, de kijk op de wereld, mode, trends, politiek, geopolitiek en zelfs natuurbeleving, alles wordt beïnvloedt en gekleurd door dit gezichtsloze systeem.
Volgers hebben of volger zijn is een belangrijke graadmeter van populariteit, zeker voor jongeren – er mogen zijn. Het voorziet op een vreemde manier in soort online gemeenschapszin. Alleen deze community is naast machtig, tamelijk oppervlakkig, oneindig, grillig en gedijt op de waan van de dag.
Volgen en groepsdynamiek versus autonomie.
Er lijkt tegenwoordig meer polarisatie en tweestrijd te zijn dan een aantal decennia geleden. We zijn allemaal in onze eigen bevestigings-bubbel gaan leven en begrijpen de ander steeds minder. We voelen ons veilig en gesterkt binnen onze groep of bubbel, we worden daar gekend en bevestigd, afnemende tolerantie en verdraagzaamheid naar andere groepen kan hier zomaar een neveneffect van zijn.
Daarom wil ik met deze video een lans breken voor het individuele denken, het onafhankelijke zijn, de autonoom denkende mens.
Dedicated Follower oorspronkelijk concept en context
Al sinds de uitvinding van goden, geloof en religie, heeft de mens de behoefte aan belijden en bewieroken in groepen volgens bepaalde riten. De riten zijn per overtuiging verschillend maar bij nadere inspectie is er toch heel veel overlap in onze gedragingen.
Als die lijn wordt doorgetrokken naar het heden zien we rituelen veranderen, verdwijnen en er zelfs nieuwe rituele komen. Het (na) volgen en de behoefte daaraan zijn niet veranderd, de invulling van het gevolgde wel.
Het volgen is voor de volger een positieve en vervullende bezigheid. Maar is dat positieve en verbroederende ook altijd het geval? Of is het ook of misschien wel juist polariserend.
Een extreem voorbeeld uit de 2e wereldoorlog; Hitler had vele volgers maar de geschiedenis heeft toch wel onomstotelijk bewezen dat dit niet de juiste profeet was, toch wist hij mensen te raken en in extase te brengen. Iedereen die zijn ideologie niet aanhing kon zijn aantrekkingskracht niet begrijpen, iedereen die dat wel zag, zag een verlosser.
Dieper inzoomend op het nu, volgen en geloven is een dagelijkse bezigheid geworden die zich hoofdzakelijk online afspeelt. Je kan meerdere goden aanbidden en in verschillende narratieven geloven. Daarmee zou je kunnen verwachten dat met zo’n groot aanbod aan nieuwe idolen, een behoefte aan volgen af zou nemen, maar niets is minder waar. Je zou je kunnen afvragen in hoeverre het willen volgen op gespannen voet staat met het verkrijgen of behouden van ware autonomie. Een andere vraag die boven komt is; waarom neemt de behoefte aan het volgen niet af in een wereld waarin iedereen de diversiteit en eigenheid wil vieren en wat zijn de risico’s.
In mijn kunstwerk of installatie wil ik niet de verschillen maar de overlap zichtbaar maken tussen de aanbidders en de aanbedenen;
In mijn korte film getiteld Dedicated follower figureren een aantal historische iconen, zowel goed als slecht: zoals Christus, Bhagwan, maar ook Mussolini, Hitler en Trump. We maken kennis met de aanbidders van o.a. Michael Jackson, Britney Spears en The Beatles maar ook van hedendaagse Influencers en neem ik je mee langs fragmenten uit diverse cult films met dezelfde boodschap als mijn kunstwerk zoals: 1984 van Orson Welles, Life Of Brian van Monty Python, Het Parfum door Tom Tykwer, de films Apocalypto en Passion Of The Christ beide geregisseerd door Mel Gibson, The Great Dictator van Chaplin en eigen materiaal. Beeld en geluid zorgen voor een verwarrende mix. Een mix die je als het goed is ook even aan het denken zet.